 |
|
Một trong những nỗi lo âm thầm của nhiều bậc cha mẹ là: "Vì sao con mình không biết chia sẻ?" Không ít trẻ tỏ ra ích kỷ, không thích nhường đồ chơi, không lắng nghe bạn bè, hoặc không thể hiện sự đồng cảm khi người khác buồn. Liệu đây là bản tính “khó sửa” hay chỉ là biểu hiện của việc thiếu kỹ năng thấu cảm và lắng nghe – những điều mà trẻ cần được dạy từ sớm?
Nhiều người lớn lầm tưởng rằng việc trẻ không chia sẻ đồ chơi, không ôm bạn khi bạn khóc hay không thích nói chuyện là dấu hiệu của “ích kỷ” hay “khó hòa đồng”. Thực tế, khả năng chia sẻ, lắng nghe và thấu cảm không phải là điều trẻ tự nhiên biết làm. Đó là những kỹ năng xã hội quan trọng nhưng cần được hình thành và rèn luyện từ nhỏ, giống như việc học đi, học nói hay học viết.
Não bộ của trẻ nhỏ vẫn đang phát triển, đặc biệt là các vùng chịu trách nhiệm về điều tiết cảm xúc, tư duy xã hội và khả năng đặt mình vào vị trí người khác. Nếu chưa được hướng dẫn đúng cách, trẻ sẽ ưu tiên cảm xúc cá nhân mà chưa biết nghĩ đến người khác.
Ngay từ 2 – 3 tuổi, trẻ đã bắt đầu nhận thức được cảm xúc của bản thân và người xung quanh. Đây là thời điểm lý tưởng để cha mẹ:
Dạy con gọi tên cảm xúc (buồn, vui, tức giận, thất vọng…)
Chỉ cho con cách nhận biết cảm xúc của người khác qua nét mặt, hành động
Hướng dẫn con cách chia sẻ cảm xúc thay vì “bắt buộc phải nhường”
Và quan trọng hơn cả: Cha mẹ chính là hình mẫu đầu tiên của con.
Đây không phải chuyện “dạy một lần là biết ngay”. Để trẻ biết lắng nghe và chia sẻ, cha mẹ cần:
Lắng nghe con trước tiên
Nếu con nói điều gì chưa hợp lý, hãy lắng nghe cảm xúc thay vì phản bác ngay. Khi trẻ cảm nhận được mình được thấu hiểu, con sẽ học cách trao điều đó cho người khác.
Kể chuyện để phát triển tư duy cảm xúc
Những câu chuyện có yếu tố cảm xúc (bạn nhỏ bị ngã, nhân vật buồn vì bị bỏ rơi…) giúp trẻ học cách đặt mình vào vị trí người khác – nền tảng để phát triển sự đồng cảm.
Tôn trọng quyền sở hữu của con
Thay vì nói “Con phải cho bạn mượn đồ chơi chứ!”, hãy hỏi “Con có muốn chia sẻ không?”, sau đó giải thích vì sao chia sẻ có thể mang lại niềm vui cho cả hai.
Khen ngợi đúng lúc
Khi con thể hiện sự thấu cảm, hãy khen ngay: “Ba mẹ rất vui vì con biết chia sẻ với bạn.” – Điều này củng cố hành vi tích cực.
Điều quan trọng cần nhớ: không phải đứa trẻ nào cũng phát triển khả năng thấu cảm giống nhau. Một số bé nhanh nhạy với cảm xúc người khác, số khác lại cần thời gian lâu hơn để học cách lắng nghe, hiểu và chia sẻ. Điều này phụ thuộc nhiều vào:
Khí chất tự nhiên của trẻ (trầm tính, hướng nội, mạnh mẽ hay nhạy cảm)
Môi trường giáo dục
Trải nghiệm xã hội và cách cha mẹ tương tác với con
Một công cụ hiện đại giúp cha mẹ hiểu rõ hơn về cách con tiếp nhận cảm xúc, tương tác xã hội và phong cách học tập là sinh trắc học dấu vân tay. Tại Iconic Talents, dịch vụ sinh trắc vân tay cho bé phân tích các vùng não ưu thế – bao gồm cả trí tuệ cảm xúc và khả năng đồng cảm bẩm sinh, từ đó đưa ra định hướng nuôi dạy con phù hợp theo khí chất riêng.
Cha mẹ có thể dễ dàng biết được câu trả lời cho các câu hỏi như:
Con thuộc kiểu tư duy lý trí hay cảm xúc?
Con giao tiếp theo kiểu chủ động hay thu mình?
Làm sao để hỗ trợ con phát triển khả năng thấu cảm một cách tự nhiên?
Khi con chưa chia sẻ, đừng vội trách con ích kỷ. Có thể, con chỉ đang chưa biết cách để thể hiện sự đồng cảm. Bằng sự hướng dẫn kiên nhẫn, tình yêu thương, và công cụ hỗ trợ như sinh trắc học dấu vân tay, cha mẹ có thể giúp con trở thành một người biết yêu thương, sẻ chia và trưởng thành cảm xúc vững vàng.
